داستان ترخیص 

برای بررسی وضعیت کســب وکارهای تأمین کننده سخت افزار در صنعت بانک و پرداخــت، علاوه بر وضعیت این کســب وکارها لازم اســت به تصمیمــات سیاســتگذار، کارفرمایــان و فضــای عمومی کسب وکار بپردازیم. به دلیل اهمیت تیراژ و تغییرات سریع فناوری، کشــور ما مزیتی در تولید تمــام بخشهای ســخت  افزار، به ویژه قطعــات نیمه هادی و بوردهای با تعداد لایه های زیاد ندارد؛ بنابراین در تأمین سخت افزار مسئله واردات یک مؤلفه اساسی محسوب میشود. به دلیل تحریم، تعامل با تولیدکنندگان دشوار شده و در بســیاری موارد، واسطه های معاملاتی شــکل گرفته است. در مسیر لجستیک،مسیرهای حمل و ترخیص و بازصادرات ایجاد شده و درنتیجــه، هزینه تأمیــن تجهیزات به شــدت افزایش یافته اســت. از طرفی در برخی اقلام، ریسک ضبط و مصادره کالا به طور جدی وجود دارد، اما با رسیدن کالا بــه گمــرک ایــران داســتان جدیــدی شــروع می شــود: داستان ترخیص! فرایند تخصیــص ارز توســط بانــک مرکزی بهشــدت طولانی شده و از چند هفته به چند ماه رسیده است. علاوه بر این تأخیر، تخصیص نیز قطره چکانی انجام میشود. تازه این ابتدای ماجرا است. مسئله تعرفه و تعیین ارزش کالا در گمرک، انواع آزمایشگاه و بررسی استانداردهای نمایشی، وقفه های بیشتر و هزینه  های جدید به فرایند واردات تحمیل میکند. در ســمت سیاســتگذار، یعنــی بانــک مرکــزی و مجموعه های وابسته، به دلیل ریلگذاریهای قبلی، همچنان تمرکز بر سخت افزارهای لایه خدمات استوار اســت و درعمل سیاســتگذار، اجــازه مشــروعیت و فعالیت رســمی بــه راه حلهــای جایگزیــن نمیدهد. ایــن جهت گیری سیاســتی، دلایــل مفصلــی دارد که میتوان به  صــورت مجزا به آنهــا پرداخت، امــا به طور خلاصه، مسئله امنیت، تمرکز داده ها، پاسخگویی به نهادهای نظارتی دیگر و حتی مشتریان (شهروندان) و همچنین ذینفع بودن شرکتهای تابعه در بخشی از گردش مالی حوزه بانکداری و پرداخــت از دلایل آن هستند. به همین دلیل، تقاضا برای سخت افزارهای مرتبط با خدمات مانند دستگاه کارتخوان، خودپرداز و تجهیــزات مشــابه بیــش از تقاضــا بــرای تجهیزات سخت افزاری مرتبط با زیرســاخت اهمیت پیدا کرده است. کارفرمایان اصلی، یعنی بانکها یا شرکتهای فناوری اطلاعــات مرتبط بــا آنهــا وPSPهــا درگیر دوگانــه نیاز به ســخت افزار و به صرفه نبودن هزینه شــده اند؛ یعنی با توجه به افزایــش ترافیک و میزان آنلاین شــدن خدمات، به ویــژه بعد از همه گیــری ویروس کرونــا، نیازمندیهای سخت افزاری افزایش یافته، اما از منظر مالی هزینه کرد در این حوزه بازدهی منفی دارد، زیرا هزینه براساس قیمت ارز است و درآمدهای ناشی از توسعه بر مبنای قدرت خرید و اقتصاد داخلی یا به عبارت عامیانه بر مبنای ریال تنظیم شــده است. موضوع برای PSPها از بانکها هم دشــوارتر شــده؛ با وجود اصلاح کارمزدهای پرداخت، همچنان درآمد – هزینهPSPها به تعادل نرسیده و حتیPSPهایی که روی کاغذ ســودده هســتند، در تأمین جریــان نقدی مشــکلاتی جدی دارند. به همین دلیل، به نظر میرسد مهمترین انگیزه کارفرمایان برای تأمین سخت افزار، حفظ رضایت مشتری و سهم بازار به امید آینده است و با این منطق، رویکرد غالــب دربــاره تأمین، رویکــرد حداقلی با داشتن نگاه به تعمیر و بازیابی تجهیزات فرسوده است. با شــرایط مذکور، تأمین کننــدگان با چالشهــای زیادی مواجهند: افــت تقاضا، تأمیــن پرریســک، چرخه بلند تأمین و تحویل کالا، قطع شــدن دسترسی مستقیم به تولیدکننــده برای پشــتیبانی و خدمــات پــس از فروش، طولانی بــودن خواب ســرمایه و مدیریت جریــان نقدی، ســقف و محدودیتهــای تخصیــص ارز و واردات، غیرشفاف بودن بخشــی از فرایند به ویژه قبل از رسیدن کالا به مرزهای کشور و ریسک تغییرات نرخ ارز. بــا توجه بــه ایــن شــرایط، چندیــن مشــکل همزمــان رخ داده اســت: شرکتهای تأمین ســخت افزار دچار کندی و قفل شــدگی منابــع و کاهــش تــوان تأمیــن شــده اند، ســطح کیفی خدمات محــدود مانده و همچنیــن امکان توسعه های آتی گرفته شده است. خوشــبختانه سیاســتگذار این حوزه، نقش مؤثری در تغییر فضــای عمومی کســب وکار دارد. به نظر میرســد ادامه این شــرایط باعــث از دســت رفتن معنادار ســطح خدمات و نارضایتی عمومی شود. برای حل این مسئله باید سیاستگذار ابتدا مسائل کارفرمایان را که شامل این موارد میشود، بهبود بخشــد: اصلاح مجدد کارمزدها، افزایش اعطــای آزادی عمل به بانکها وPSPها و ســایر بازیگــران بــرای تعریــف خدمــات و مســیرهای درآمــدی جدیــد، پذیــرش موبایــل به عنــوان ســخت افزار ســطح خدمات، تمرکز بر کیفیت و قابلیــت اعتماد خدمات به جای تمرکز بر جزئیات فعالیت. پس از رفع این موانع، بانک مرکزی به عنوان کنترل کننده منابــع ارزی، لازم اســت اولویــت تأمیــن تجهیــزات سخت افزاری را افزایش دهد و در تخصیص ارز، سریعتر عمل کنــد و منابع بیشــتری را در اختیار ایــن بخش قرار دهد. همچنین بانک مرکــزی میتواند نقــش مؤثری در تأمین جریان نقدی شرکتهای تأمین کننده سخت افزار ایفا کند. درنهایت، دولــت میتواند بــا بهبود فضای کســب وکار، یعنی بهبــود فرایندهــای گمرک، کــم کــردن نظارتهای بی دلیل مانند بررسی نمایشی استانداردهای غیرمؤثر، کاهش فشار جایگزینی واردات و تحمیل تولید اجباری، بســتر تأمین ارزانتــر و ســریعتر را مهیا کند، زیــرا تولید اجباری هزینه ها را افزایش میدهد و باعث تحمیل فرایند طولانی واردات میشود.